2024ж.29.05.
ДС-229
Қазақстан Республикасы
Премьер-Министрінің
орынбасары
2024 жылғы 29 мамырда жарияланды Т.Б. Дүйсеноваға
ДЕПУТАТТЫҚ САУАЛ
Құрметті Тамара Босымбекқызы!
Менің депутаттық сауалыма Павлодар, Абай, Қарағанды, Шығыс-Қазақстан облыстарындағы ядролық сынақтардың әсеріне ұшыраған аудандарында тұрған және тұрып жатқан азаматтардың бірқатар өтініштері негіз болып отыр.
Соның ішінде Павлодардың Май, Аққулы аудандарының тұрғындары өздерінің ядролық сынақтар салдарынан зардап шеккен азаматтар санатына жататынына қарамастан, осы санаттағы халық үшін көзделген әлеуметтік жеңілдіктерді толық алмай отырғанын айтуда.
Жарылыстар болған аймақтарда тұрған халықтың денсаулығына ядролық сынақтардың тікелей әсері болғаны, олардың денсаулығына айтарлықтай нұқсан келгені және оның адамның жасы ұлғайған сайын күшейе түсетіні түсінікті жай. Тіпті, кесапаттың зияны ұрпақтан-ұрпаққа берілетіні белгілі. Сондықтан, олардың барлығы да ядролық сынақтардан зардап шеккен азаматтардың қатарына жатады.
Жұртшылық тұрғылықты мекеннен денсаулық, немесе түрлі отбасылық жағдайына байланысты басқа елді-мекендерге көшкенде, ядролық сынақ салдарынан зардап шеккен азаматтар ретінде алып отырған бірқатар жеңілдіктерінен қағылып қалуда. Әрі аталған өңірлерге 90-шы жылдардан кейін қоныстанған және өмірге келген азаматтар бұл санатқа қосыла алмай отыр. Алайда, бұл адамдардың денсаулығы жақсарып, ядролық жарылыстартың әсері із-түссіз жоғалды деген сөз емес.
Құрметті Тамара Босымбекқызы!
Еліміз әрбір азаматтың өмірі мен денсаулығын қорғауды бірінші кезекке қоятын әлеуметтік мемлекет екенін ескерсек, онда ядролық жарылыстар әсері бар кезеңде аталған аймақтарда тұрған, бірақ кейіннен түрлі жағдайда байланысты басқа өңірлерге қоныс аударған адамдар тиісті әлеуметтік қолдау шараларын толық алуға құқылы деп есептеймін.
Экологиялық апатты аумақ тұрғындарына қатысты өтемақы мөлшері мен түрлі әлеуметтік жеңілдіктердің берілу шарттары қайта қаралуы қажет. Ол қамқорлықты әрбір тұрғын сезінуі шарт.
Аталған мәселенің өзектілігін ескеріп, Үкімет өз ұстанымын айқындап ұсыныс енгізуін сұраймыз.
Депутаттар тарапынан қолдау білдіруге әзірміз.
Құрметпен,
«AMANAT» фракциясының
депутаттары Ж. АМАНТАЙҰЛЫ
Н. БАЙТІЛЕСОВ
Орын.: Ә.Сәруарова
74-61-76
Қазақстан Республикасы
Парламенті Мәжілісінің депутаттарына
Ж. Амантайұлы, Н. Байтлесов
2024 жылғы 29 маусымдағы
№ ДС-229 хатқа
Құрметті депутаттар!
Семей ядролық сынақ полигонындағы (бұдан әрі – СЯСП) ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарға ұсынылатын әлеуметтік қолдау шаралары туралы Сіздердің депутаттық сауалдарыңызды қарап, келесіні хабарлаймыз.
1996 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін осы өңірде тұрып жатқан немесе көшіп кеткен 1,1 млн астам азаматқа біржолғы ақшалай өтемақы төленді (жалпы сомасы 16,7 млрд теңге).
Радиоактивтi заттармен ластануға ұшыраған аймақтардан көшіп кеткен адамдар үшін көзделген жеңілдіктер ретінде ядролық сынақтардың салдарынан келтірілген залал үшін біржолғы ақшалай өтемақы, сондай-ақ тұрғылықты жері немесе жұмыс орны бойынша денсаулық сақтау мекемелері жүзеге асыратын кезектен тыс кешенді медициналық тексеруден өту шаралары көзделген.
СЯСП-дағы ядролық жарылыстар мен сынақтар жүргізу кезінде радиациялық әсердің салдарынан мүгедектікке шалдыққан адамдарға мүгедектігі бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы тағайындалады, оның мөлшері әдеттегі жәрдемақы мөлшерінен жоғары болып белгіленген
(1 топқа 3,22 ең төмен күнкөріс деңгейі мөлшерінде (139 771 теңге), II топқа – 2,75 ЕТКД (119 369 теңге), III топқа – 2,31 ЕТКД (100 270 теңге).
Анықтама: зардап шеккен 4 180 мүгедектігі бар азаматқа жәрдемақы тағайындалған (оның ішінде I топ – 390, II топ – 1547, III топ – 2 243).
Бұдан басқа, зардап шеккен мүгедектігі бар адамдарға республикалық клиникалық госпиталінде (Алматы қаласында) және орталық клиникалық госпиталінде (Астана қаласында) мамандандырылған стационарлық көмек көрсетіледі.
2023 жылы аталған госпитальдерде барлығы 285 698 адам оңалту емін алды, соның ішінде 6 947 адам СЯСП-дағы ядролық сынақтардың салдарынан иондаушы сәулеленуге ұшыраған адамдар болып табылады (Алматы қаласының госпиталінде 4 180 пациент және Астана қаласының госпиталінде – 2 767 пациент емделді).
Қазіргі уақытта ядролық сынақтардың әсеріне ұшыраған өңірлерден көшіп кеткен азаматтарға Заңның 13-бабында көзделген әлеуметтік қолдау шаралары ұсынылмайды.
2023 жылдың тамыз айында осы мәселе бойынша Қазақстан Республикасының Конституциялық Сотына өтініш түсіп, Заңның 13-бабының Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкестігі қаралып,
2023 жылғы 25 қыркүйектегі № 30-НҚ нормативтік қаулысы (бұдан әрі
– Конституциялық Соттың қаулысы) қабылданды.
Конституциялық Соттың қаулысында радиоактивтi заттармен ластануға ұшыраған өңірлерде тұратын зардап шеккен адамдарды және ол жақтан көшіп кеткен адамдарды әлеуметтік қорғаудағы айырмашылық тұрғылықты жеріне емес, қолайсыз өмір сүру ортасының адам денсаулығына әсеріне негізделгені айқындалды.
Осыған байланысты Конституциялық Соттың қаулысында тең емес жағдайлардағы адамдар үшін қорғаудың әртүрлі деңгейде белгіленгені заң нормаларына қайшы келмейтіні белгіленген.
Конституциялық Соттың қаулысында ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау шараларын жетілдіру қажеттілігі туралы ұсынымдар берілді.
Аталған ұсынымдарды іске асыру мақсатында жүргізілген зерттеулер қорытындысы бойынша әзірленген тәсілдерге сәйкес зардап шеккен азаматтың жеке сәулелену дозасын ескере отырып, әлеуметтік қолдау шараларын көрсету бойынша жұмыстар жүргізілуде.
Осыған байланысты, 2023 жылдың қараша айында Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі (бұдан әрі – Еңбекмині) жанынан жұмыс тобы құрылып, оның отырыстарында дозаларды бағалаудың барлық қолданылатын әдістері талқыланды.
Талқылау қорытындысы бойынша Денсаулық сақтау министрлігі әлемдік тәжірибеде халықтың жеке сәулелену дозаларын бағалаудың барлық қолжетімді әдістерін қамтитын кешенді тәсіл негізінде Семей полигоны ауданында радионуклидтердің ұзақ мерзімді әсерінен болатын дозалық жүктемелерді бағалау бөлігінде ғылыми зерттеулер жүргізуде.
Сондай-ақ, Еңбекмині Радиациялық медицина және экология ғылыми-зерттеу институтында сақталғаны зардап шеккен азаматтардың қағаз түріндегі тіркеу карталарын электрондық базасына енгізу бойынша жұмыстарды жүргізуде.
Осылайша, Конституциялық Соттың ұсынымдарын іске асыру мақсатында кезең-кезеңімен тиісті шаралар қабылданып жатқанын хабарлаймыз.
Аталған мәселе Үкімет пен мемлекеттік органдардың тұрақты бақылауында.
Т. Дүйсенова
