2024 жылғы 2 мамырда жарияланды

Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі

О. А. Бектеновқа 

Депутаттық сауал

Құрметті Олжас Абайұлы!

Су тасқынының апатты салдарын жою барысында мемлекет барлық зардап шеккен отбасылар мен шаруашылықтарға көмек көрсету туралы мәлімдеді. Сарапшылардың бағалауы бойынша, бұл жарты миллиард доллар немесе одан да көп сомалар туралы.

Бүгінгі таңда бизнес аймақтарға барынша көмек көрсетсе де, негізгі жүктеме бюджетке түсетіні түсінікті.

Осыған байланысты бюджетті толықтыру көздерін кеңейту мәселесі өте шиеленісе түсуде.

"Ақ жол" фракциясы осындай дереккөздердің бірін еске салуды қажет деп санайды.

2015 жылы Еуразиялық экономикалық одақ құру туралы шарт күшіне енді. Аталған шарт шеңберінде мүше мемлекеттердің сыртқы сауда қызметінен түсетін кедендік төлемдер мынадай пропорция бойынша қайта бөлінді: Армения – 1,22%; Беларусь – 4,86%; Қазақстан – 7,25%; Ресей Федерациясы – 86,97%.

Бірыңғай кедендік кеңістік экономикалық жаңғырту, өндірістік кооперация және ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін жаңа мүмкіндіктер ашады деп болжанған болатын.

Кейінірек, 2020 жылы Қырғызстан одағына қабылдау және оның үлесін 1,9% бөлу кезінде-Қазақстан мен Ресейдің үлесі 1,5% - дан тең төмендеді, ал Беларусь пен Арменияның үлесі өзгеріссіз қалды. Бұл толықтыруды ратификациялау кезінде "Ақ жол" фракциясы өзінің келіспейтіндігін білдірді.

Әрбір мемлекеттің үлесін пропорционалды түрде азайту дұрысырақ болды деп есептейміз, содан кейін шамамен бағалау бойынша Қазақстанның үлесі 1,5% - ға емес, 0,5% - ға азаяды. Өйткені, біз бюджет үшін миллиардтаған туралы айтып отырмыз.

Бүгінде ЕАЭО кедендік төлемдерін бөлудегі диспропорция одан да айқын бола түсуде және қайта қарауды талап етеді.

Мәселен, сауда және экономикалық санкциялар аясында соңғы екі жылда Ресей мен Беларусьтің Сыртқы экономикалық айналымының айтарлықтай төмендеуі байқалды, ал басқа мүшелерде және ең алдымен Қазақстанда, керісінше, айтарлықтай өсім байқалды.

Мысалы, егер 2020 жылы Қазақстанның сыртқы тауар айналымы 86,4 млрд.АҚШ долларын құраса, 2023 жылы 140 млрд. доллар болса, яғни ол бірден 40% - ға өсті.

Ресейде сол кезеңде сыртқы сауда айналымы 16 пайызға төмендеді.

Көрсетілген көрсеткіштерге қарамастан, Ресей Федерациясы өзінің 85 пайызын, ал Қазақстан – 6,95 пайызын алуды жалғастыруда.

Осыған байланысты, 2022 жылғы маусымда "Ақ жол" Демпартиясы Үкіметке кедендік төлемдердің түсуін қайта есептеу және Қазақстанның үлесін ұлғайту қажеттілігі туралы депутаттық сауал жолдады.

Содан кейін Үкімет мұндай келіссөздерді мерзімінен бұрын деп санады.

Алайда, өмір бұл тенденцияның қысқа мерзімді емес, ұзаққа созылатындығын және әлі белгісіз уақытқа созылуы мүмкін екенін көрсетті. Сондықтан біз кедендік төлемдерден түсетін кірістерді бөлудің бұрынғы тәртібін сақтауды еліміз үшін әділетсіз және оның ЕАЭО – ның жалпы "қоржынына" нақты салымына сәйкес келмейтін деп санаймыз. Сонымен қатар, ел табиғи апатты жеңуге де, экономиканы одан әрі дамытуға да мұқтаж болған кезде.

Мұндай жағдайда "Ақ жол" Демпартиясының фракциясы Үкіметке ЕАЭО бойынша серіктестер алдында Одақтың сыртқы экономикалық қызметінен түсетін кірістерді бөлудегі Қазақстанның үлесін қайта қарау және ұлғайту туралы мәселеге бастамашылық жасауды ұсынады.

Құрметпен,

"Ақ жол" ҚДП фракциясының депутаттары:

Барлыбаев Е. Х.

Перуашев А. Т.

Еспаева Д. М.

Иса Қ.Ж.

Садықов А. А.

Бейсенбаев Е. А.