Бүгін Мәжілістің Заңнама және сот-құқықтық реформа жөніндегі комитеті осы тақырыпта дөңгелек үстел өткізді. Әкімшілік Әділет саласын жетілдіру және кеңейту мәселелері жөніндегі тиісті заң жобасын Үкімет Мемлекет Басшысының Жолдауын іске асыру үшін әзірледі. Мәжілісте депутат Марат Башимовтың басшылығымен жұмыс жүргізілуде. Комитет басшысы Снежанна Имашеваның төрағалығымен өткен бүгінгі талқылауға мемлекеттік органдардың, "Атамекен" ҰКП, Парламентаризм Институтының, Республикалық нотариаттық палатаның, Адвокаттар алқасының, жеке сот орындаушылары палатасының, қаржыгерлер қауымдастығының, "Kazenergy", Қазақстанның Азаматтық альянсының, Қазақстандық заңгерлер одағының өкілдері мен ғалымдар қатысты. Әкімшілік рәсімдік-процестік кодекс (АПК) 2021 жылғы 1 шілдеде қолданысқа енгізілді және мемлекеттік органдар мен жеке тұлғалардың өзара іс-қимылындағы тәсілдерді түбегейлі өзгертуге арналған. Сонымен қатар, құқық қолдану практикасы АӨК нормаларын және жекелеген әкімшілік рәсімдерді одан әрі жетілдіру қажеттігін көрсетті. Заңнамалық жаңалықтарды Әділет вице-министрі Алма Мұқанова таныстырып, оларды төрт негізгі бағытқа бағыттады. Біріншісі - "азаматтық хал актілері жазбаларының дұрыс установстігін анықтау туралы істер бойынша іс жүргізу" 44-тарауын АІЖК-ден АППК-ге көшіру. Екінші - "нормативтік құқықтық актінің заңдылығына дау айту туралы істер бойынша іс жүргізу" 30-тарауын АІЖК-ден әкімшілік Әділет жазықтығына көшіру. Үшіншісі-мемлекеттік органдар, мемлекеттік органдар мен мемлекеттік ұйымдар арасындағы заңнамалық нормаларды түсіндіру жөніндегі дауларды шешу жөніндегі өкілеттіктерді Үкіметке бекіту. Төртіншісі-Әкімшілік рәсімдер туралы заңнаманың жекелеген нормаларын одан әрі түзету, сондай-ақ АПК-ге тиісті өзгерістер мен толықтырулар енгізу. Өзекті мәселелердің бірі әкімшілік актілерді орындау институтын енгізудің орындылығы болып табылады. Тәжірибе көрсеткендей, қазақстандық құқықтық жүйеде көптеген жеке қолдану актілері бар, олардың тиімді орындалуы заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етілмеген. Мұндай шешімдерді орындау негізінен әкімшілік жауапкершілік институты арқылы жүзеге асырылады. - Қазіргі уақытта уәкілетті органның нұсқамасы орындалмаған кезде субъект ӘҚБтК-нің 462-бабының үшінші бөлігі бойынша тартылуы мүмкін. Мәселен, ӘҚБтК-нің 462-бабының үшінші бөлігі мемлекеттік бақылау және қадағалау органдары (лауазымды адамдар), мемлекеттік органдардың лауазымды адамдары өз құзыреті шегінде берген заңды талаптарды немесе нұсқамаларды, ұсыныстарды, қаулыларды орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны үшін әкімшілік жауаптылықты көздейді, - деп хабарлады Алма Мұқанова. Мәжбүрлеп орындауға, әдетте, бақылау (қадағалау) шеңберінде қабылданған ауыр әкімшілік актілер жатады. Егер ӘҚБтК-нің 804-бабын талдайтын болсақ, онда осы құрам бойынша Әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттамалардың 50 әкімшілік органды құруға құқығы бар. Вице-министрдің ақпараты бойынша, ӘҚБтК-де белгілі бір салада мемлекеттік органдардың шешімдерін орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны үшін көптеген құрамдар бар. Мұндай құқық бұзушылықтар үшін жазаның негізгі түрі әкімшілік айыппұл болып табылады. Алайда жекелеген жағдайларда адамдарды әкімшілік жауапкершілікке тарту басты мақсатқа – актіні орындауға қол жеткізуге ықпал етпейді. Пандемия кезінде уәкілетті мемлекеттік органдардың бірнеше мәрте ұйғарымдарына және әкімшілік айыппұлдар салуға қарамастан, ойын-сауық мекемелерінің меншік иелерінің карантиндік шараларға байланысты заңды талаптарды орындамауы айрықша мысал болды. - Бұл жағдай жекелеген жағдайларда азаматтар мен ұйымдарға заңнаманы сақтаудан гөрі әкімшілік айыппұл түріндегі жазаны орындау мүліктік тиімдірек екенін айқын көрсетті. Осындай жағдай экологиялық құқықтық қатынастар саласында да байқалады, - деді А. Мұқанова. Сонымен қатар, әкімшілік жауапкершілік жеке-дара қолданылатын құқықтық актіні қамтамасыз етудің тиімді шарасы бола алмайды, өйткені ӘҚБтК бірнеше рет қолданылуы мүмкін мәжбүрлеп орындау шараларына (әкімшілік жаза түріндегі мәжбүрлеу шаралары) тән болып табылмайтын бір құқық бұзушылық үшін әкімшілік жауаптылыққа қайта тартуға жол бермейді. Осыған байланысты әкімшілік құқық бұзушылықтардың кейбір түрлерін ӘҚБтК-ден салалық заңдарға көшіру арқылы әкімшілік әділетті кеңейтудің жоғарыда аталған аспектілерін пысықтаумен бірге әкімшілік актілерді орындау институтын енгізу мәселесін қарастыру қажет. Олармен қатар Әкімшілік рәсімдер туралы заңнаманың жекелеген нормаларын түзетуге бағытталған басқа да түзетулер енгізіледі.