Қазақстан Республикасының
Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі
Менің өтініш жасау себебім - ауыл шаруашылығы техникасын сатып алу шеңберінде мемлекеттік қолдау шараларын алған кездегі фермерлердің заңды құқықтарына қысым жасау және кедергілер жасау болып табылады.
Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 2-бабының 3-тармағына сәйкес мемлекеттік органдардың жекелеген кәсіпкерлік субъектілерінің артықшылықты жағдайын белгілейтін нормативтік құқықтық актілерді қабылдауына тыйым салынады.
Сонымен қатар, Ауыл шаруашылығы министрлігі Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігімен келісе отырып, ауыл шаруашылығы техникасын жекелеген сатушылардың (корпоративтік мүдделер) пайдасына фермерлерді таңдауды заңсыз шектейтін құқықтық акт қабылдады.
Осы орайда Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 2018 жылғы 23 шілдедегі №317 бұйрығымен (бұдан әрі – бұйрық) бекітілген Инвестициялық салымдар кезінде агроөнеркәсіптік кешен субъектісі шеккен шығыстардың бір бөлігін өтеу жөніндегі субсидиялау қағидаларының 12-тармағына сәйкес ауыл шаруашылығы техникасын сатып алуға арналған инвестициялық шығындарды өтеу 25% мөлшерінде не 30% мөлшерінде жүзеге асырылатын «сұранысқа ие ауыл шаруашылығы техникасын» сатып алу (бұйрыққа тиісті өзгерістер 2021 жылы енгізілді) болып табылады. Алайда, бұйрық мәтінінде және басқа да нормативтік құқықтық актілерде «сұранысқа ие техника» анықтамасы жоқ, мұндай сұраныс қалай және қалай анықталатыны туралы арнайы критерийлері анықталмаған. Осы орайда белгісіз түрде тізбе ИИДМ жер қойнауында қалыптастырылады және АШМ-де жұмыс істеу үшін жіберіледі. Тіпті сұранысқа ие емес және дана режимінде жүзеге асырылған техниканы тізімге енгізу фактілері де кездеседі.
Менің ойымша, нақты сұраныс фермердің таңдауымен және әділ бәсекелестік нәтижесінде пайда болған нарықтық сұраныспен анықталады, әсіресе бұйрықтың мақсаты басқа бағыттар бойынша толық қолдау көрсететін машина жасаушыларды емес, фермерлерді қолдау болып табылады.
Бұл ретте заңнамада және ИИДМ-нің бекітілген ережесінде талап етілетін техниканың тізбесін айқындау және қалыптастыру бойынша тиісті құзырет жоқ екенін атап өту қажет.
Өзінің ресми жауабында АШМ ИИДМ-ге сілтеме жасай отырып, пилоттық жоба туралы тезистермен, сондай-ақ өз өндірісін дамыту арқылы импортқа тәуелділікті қысқарту бөлігінде «Өнеркәсіптік саясат туралы» ҚР Заңының нормаларымен қамтылады. Бұдан басқа, АШМ ҚР Премьер-Министрі А.Маминнің 2021 жылғы 9 ақпандағы ресейлік тараптың алыс шет елдердегі техниканың құндық лимиттерімен ресейлік өндірістің ауыл шаруашылығы техникасы үшін құн лимиттерін теңестіру немесе арттыру жөніндегі ұсынысын пысықтау тапсырмасына сілтеме жасайды.
Бұдан басқа, 2021 жылы енгізіліп жатқан сұранысқа ие техника тізбесі туралы новеллаға сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптама жүргізілген жоқ, өйткені АШМ әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-ға жолдап, негізінде, бұйрықтың 12-тармағына өзгерістер енгізілмеген бұйрықтың жобасы жоқтың қасы. Нәтижесінде, талап етілетін техниканың тізбесін енгізуді көздейтін бұйрық сыбайлас жемқорлық нормаларын анықтауға талдау жүргізбестен «Құқықтық актілер туралы» ҚР Заңының 33-1-бабының талаптарын бұза отырып бекітілді.
Ал егер № 1.1 құжат бойынша артық төлем № 1 құжатпен салыстырғанда 2021 жылы – 1,8 млрд. теңгені құраса, 2022 жылы артық төлем 5,7 млрд.теңгені құрады.
Қазіргі уақытта ҚР АШМ субсидиялар алуға бар кедергілерді күшейту бойынша жұмыстар жүргізіліп келеді, яғни ауыл шаруашылығы техникасын сатып алу кезінде субсидиялауда сараланған тәсілді тереңдетуді көздейтін бұйрыққа түзетулер әзірленді.
Мәселен, ИИДМ тізбесінде тұрған ауыл шаруашылығы техникасын сатып алу үшін субсидиялаудың 30% жоғары мөлшерлемесі қалып отыр. Ал техника мен машиналардың басқа үлгілері үшін 15% мөлшерінде субсидиялау көзделген. Ал бұл жағдайда артық төлем шамамен 20 млрд. теңгені құрауы мүмкін деп болжауға болады.
Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 163-бабының 4-тармағына сәйкес мемлекеттік органдар өз құзыреті шегінде экономиканың тиісті салаларында мемлекеттік саясатты іске асыру кезінде бәсекелестікті дамыту жөнінде шаралар қабылдауға және бәсекелестікке теріс әсер ететін әрекеттерді (әрекетсіздіктерді) жасамауға міндетті.
Алайда, уәкілетті мемлекеттік органдардың нақты іс-әрекеттері қолданыстағы заңнаманың талаптарына сәйкес келмейді. Аграршылардың ортақ мүдделеріне нұқсан келтіретін корпоративтік мүдделерге ашық лоббизм жүргізілуде.
Сонымен қатар, мұндай шектеулер техника өндірушілерінің алыпсатарлық әрекеттерін ынталандырады. Мәселен, 2021 жылдан бастап тракторлар мен комбайндардың құны 60% - дан жоғары болды.
Жоғарыда аталған мәселелер бойынша мен Ауыл шаруашылығы, индустрия және инфрақұрылымдық даму, ұлттық экономика және әділет министрліктеріне бірнеше рет жүгіндім, бірақ маған тек қарапайым жазылымдар ғана келіп, есесіне мәселе шешілмейді және екі ай бойы әуре-сарсаңға түсіріп отыр.
Осыған байланысты ауыл шаруашылығы техникасына сату бағасын көтерудің негізділігі тұрғысынан баға белгілеуге талдау жүргізуді сұраймын.
Аталған өтінішке жауапты «Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы» Конституциялық заңына сәйкес белгіленген тәртіппен жолдауыңызды сұраймын.
