Бүгін Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінде Экология мәселелері және табиғат пайдалану комитетінің отырысына ҚР Экология және табиғи ресурстар министрі З.Б. Сүлейменова және министрліктің басқа да өкілдері қатысты. Отырыс барысында Министр еліміздің экология саласы бройынша депутаттар тарапынан қойылған көптеген сұрақтарға жауап беріп, ортақ талқыға салынды. Осы орайда мен өз сұрағымды қойдым.

САТЫБАЛДИН Е.Ж. Киіктің мәселесі. Өткен аптада Ұлытау облысы Жаңаарқа ауданында 63 бас киіктің өлігі тіркелді. Сол Ұлытау облысы бойынша орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті өкілінің айтуы бойынша, сынама алдынды, неден өлгенін сынамадан кейін айтамыз, бірақ алдын ала қорытынды бойынша киіктерді аштан өлген деді.

Бірінші. Халық оның аштан өлгеніне сенбейді. Бұл резонанс туғызды. Себебі аштан өлген 63 киік бір жерде үйіліп өліп қалмайды деген уәждерін келтіреді. Аштан өлсе, олар жан-жаққа тарап өлу керек. Бұл экологиялық мәселелерге байланысты. Жиі құлайтын ракетаның салдарынан болған деген халықтың түсінігі бар. Өкінішке орай, сіздердің министрліктен бұл мәселе бойынша ешкім комментарий бермеді. Енді қазір сынама алынды. Сіздерде бұл мәселе бойынша алдын ала ақпарат бар ма?

Екінші. Егер киіктер, шынында, аштан өлген болса, әрі қарай келесі жылы қалай болады? Киіктің көші-қон мәселесі жылдан-жылға өсіп бара жатыр. Қазір басы миллионнан асты. Келесі жылы қалай болады? Жалпы, киіктің көші-қон схемасы сіздерде бар ма? Осы киікке байланысты өзіңіздің ұстанымыңыз қандай? Енді жұрттарда бұны аулауға рұқсат берсе деген де көзқарастар бар. Осы екі сұраққа жауап берсеңіз.

Министр сұраққа орыс тілінде жауап берді.

АУДАРМАСЫ

Ақбөкеннің өлімдері табиғи жағдай, олар 10-15 пайызды құрайды. Бұл шын мәнінде табиғи жағдай болды, бірақ біз қазір бұл фактілерді екі рет тексеретін боламыз: браконьерлік фактілер болды ма, басқа сәттер болды ма, мүйіздер орнында ма және т.б. Яғни, біз қазір тексереміз. Жалпы, жыл сайын жағдай 10-15 пайызды құрайды. Бұл табиғи жағдай. Жалғыз нәрсе, мен жаңа ғана Нұркен Қожамұратұлына "Охотзоопромды" тезірек ұйымдастыру керек екенін айттым.

Миграцияға қатысты. 90 пайызы, мысалы, Орал популяциясы. Бұл ақбөкендердің ең көп саны. Олар көбінесе Батыс Қазақстан облысына қоныс аударады. Негізгі эпицентрі бар шығар. Біз қазір жылжымалы крематорийлерді тарту үшін жұмыс істеп жатырмыз, өйткені біз ауыл шаруашылығы министрлігінің құлдырауын сұрадық, қазір келуіміз керек сияқты. Сонымен қатар, қойдың 90 пайызы сол жерде болады.

Атуға және т.б. қатысты. Біз мұны, соның ішінде "Охотзоопром"инспекторларымен талқыладық. Ату немесе балық аулау арқылы популяцияны реттеу қажет деген жеке пікір бар, бірақ біздің инспекторлардың көпшілігінде белгілі бір қауіптер бар деп санаймыз, өйткені үлкен көлемде ақбөкендер өлімі орын алуы мүмкін, кейбір табиғи құбылыстар болуы мүмкін және егер біз әлі де қатарласып реттейтін болсақ, онда қиындықтар туындауы мүмкін.

Екінші жағынан, туынды құралдармен, яғни олардың мүйіздерімен проблемалар бар. Егер сіз атуға рұқсат берсеңіз, сұрақтар туындайды: туынды құралдармен не істеу керек, біз қалай қадағалаймыз, браконьерлік фактілерін қалай болдырмауға болады? Яғни, бұл шешілуі керек екінші мәселе.

Яғни, мүйіздермен жекелеген проблемаларды біз қазір СИТЕС-пен бірлесіп, оларды өртеп қана қоймай, кәдеге жарататындай ертіп жұмыс істеп жатырмыз. Сұрақ шын мәнінде жан-жақты.

Үшінші сәт. Егер біз малды реттеу мәселесін гипотетикалық түрде қарастыратын болсақ та, ғылым күзге дейін реттеуді ұсынбайды. Жалпы, бұл тек күзде болады. Сондықтан, тиісінше, көктем мен жазда мәселе болмайды. Қазір біздің басты міндетіміз – эпизоотияға жол бермеу, табиғи жағдай, яғни ұшалармен күресу керек және ақбөкендердің егістік және жайылымдық жерлерге теріс әсерін азайту. Біз қазір осы факторларға барынша назар аударамыз.