Депутаттық сауал!
Құрметті Олжас Абайұлы!
Құрметті Берік Ноғайұлы!
Құрметті Тимур Мұратұлы!
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің статистикалық мәліметтеріне сәйкес, 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап ағымдағы жылдың 1 наурызына дейін тек банк секторында жұмыс істемейтін қарыздардың (мерзімі 90 күннен астам) өсімі 76,5%-ды құрады, атап айтқанда: 353 млрд теңгеден 622 млрд теңгеге дейін өсті.
Жеке тұлғалардың жұмыс істемейтін несиелерінің тұрақты өсуі тек қаржы институттары мен коллекторлық агенттіктердің тиімсіздігінен ғана емес, қылмыстың, соның ішінде несиелік алаяқтықтың да өсуімен байланысты.
Ағымдағы жылдың ақпан айында Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің бір топ депутаттары Премьер-Министр Бектенов Олжас Абайұлына тамызғыштарды қылмыстық жауапкершілікке тарту бөлігінде жедел шараларды күшейту туралы депутаттық сауал жолдаған болатын, соның арқасында алаяқтар ұрлық жасаған. және интернет-алаяқтық нәтижесінде алданған қазақстандықтардың ақшасын жылыстату, киберқылмыстардың алдын алу мен ашудың тиімді тетіктерін құру.
Сұраныстардың біріне берілген жауаптан статистикалық ақпарат беріледі, сонымен қатар Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі
2023 жылы барлық өңірлерде интернет-алаяқтықпен күресу үшін мамандандырылған топтар құрылды, өкінішке орай, тек 2024 жылдың қаңтарында Ішкі істер министрлігі құрамында Киберқылмыспен күрес орталығын құру жұмыстары басталды.
Қолданыстағы заңнамада «киберқылмыс» терминінің мағынасы анықталмағанына, сондай-ақ оған жататын қылмыстардың түрлері анықталмағанына назарларыңызды аударғым келеді.
Осыған орай, мобильді банкинг қосымшалары арқылы жеке тұлғаларға алаяқтық жолмен берілген несиелер киберқылмыс санатына жатқызыла ма?
Бүгінгі таңда құқық қорғау органдарының құрылымдары мен АРФР өкілі болып табылатын уәкілетті орган алаяқтарды табу және жауапкершілікке тарту бойынша өзекті проблемалық мәселелерден іс жүзінде шегінді, ал қаржы институттары мұндай проблемалық несиелерді шешуге көмектесудің орнына, жиі шаралар қолдануда. оның орнына жәбірленушілерді борышкер деп тану, осындай қылмыстарды ашуға жәрдемдесу, сондай-ақ бұл қаражатты өндіріп алу әрекеттерін тоқтату.
Осылайша, Алматы қаласында алаяқтардың қысымымен зейнеткер Любовь Васильевна Скипникова 73 жасында 18 миллион теңгеге пәтер сатып, 6 миллион теңге көлеміндегі депозиттен ақша аударып, несие рәсімдеген. теңге сомасында «ХоумКредитБанк» АҚ-на, содан кейін 25 миллион теңге сомасында алаяқтардың қолына аударылған. Қазіргі уақытта Алматы қаласы Алмалы ауданының ішкі істер органдары қылмыскерлерді табу бойынша жедел-іздестіру шараларын тоқтатып, банк өз кезегінде зейнеткердің несиесін тану және тек негізгі қарызды төлеу туралы келісімге қол қойды. Қазіргі уақытта зейнеткер өзінің зейнетақы жарналарының 70% есебінен әлеуметтік үйде тұрады, ал қалған бөлігі өз кезегінде төлем карталарын бұғаттамауы үшін банкке несие төлеуге мәжбүр. . Кесте бойынша ол енді несиені 2028 жылға дейін немесе 79 жасқа дейін төлейді. Ол өмір сүре ме?
Өскемен қаласында алаяқтардың қысымымен зейнеткер Бердағожинова Биғайша 72 жасында «ХоумКредитБанк» АҚ-нан 2 миллион теңгеден астам несие алып, ішкі істер органдары оны жәбірленуші деп таныды. органдарында, және барлық тергеу шаралары тоқтатылды, және сіздердің назарларыңызды аударғым келеді, полиция қызметкерлерінің қолында ақшаны алып кеткендер мен ақша аударылғандардың суреттері бар, бірақ ұсталғандар жоқ.
Алматы қаласында алаяқтардың қысымымен ауруханалардың бірінің медбикесі Капсаламова Күнслу Асилбекқызы (ЖСН 681012400183) 54 жаста «Халық» АҚ-на 6 000 000 (алты миллион) теңгеден астам несие берген. Қазақстан Банкі және «ХоумКредитБанк» АҚ. Қазіргі уақытта ішкі істер органдары да қылмыскерлерді іздестіру және ұстау бойынша жедел-іздестіру іс-шараларын тоқтатты, ал банктер өз кезегінде несиені толық өтей отырып, жәбірленушіні тану жұмыстарын жүргізуде.
Алматы қаласында 63 жастағы зейнеткер Аяп Зәуреш Әбдірәсілқызының (ЖСН 600823402240) телефонын қоғамдық көлікте және бірнеше күннен кейін телефон арқылы ұрлап, оның қатысуынсыз 577 000 теңге несие алған. «Қазақстан Халық Банкі» АҚ (бес жүз жетпіс жеті мың) теңгеге берілді. Қаржының кімге жіберілгенін ішкі істер органдары да біледі, бірақ 2023 жылдың қазан айынан бүгінгі күнге дейін қылмыскерлерді ұстау шаралары қолға алынбаған. Ал Банк өз кезегінде несие алуға өтініш берген кезде визуалды тексеру жұмысындағы олқылықты мойындамайды және зардап шеккен несиені толық тануға шаралар қабылдауда.
Алматы қаласында зейнеткер Мұстафин Ерсайын Алдабергенұлы (ЖСН 590612302183) 64 жасында пәтерді жалға алу қызметі үшін алаяқтарға "Kaspi Bank" АҚ телефон нөмірі бойынша 40 000 (қырық мың) теңге көлемінде ақша аударымын жүргізді. Полицияға арыз жазылды, бірақ бүгінгі күнге дейін ол жәбірленуші деп танылған ба, жоқ па белгісіз, ал оған Алматы қаласы бойынша полиция департаментінің қызметкерінен кибер-полктің жұмысы туралы сұраққа қылмыс орнын анықтау туралы қоңырау шалған кезде оған кибер-полктің таратылғаны туралы хабарланды. Бірақ ең қызығы, "Kaspi Bank" АҚ-да ақша қаражаты аударылған шот нөмірі бүгінгі күнге дейін белсенді және осындай аударымдарды алуды жалғастыруда.
Елде мұндай мысалдар көп, олардың басым көпшілігінде зейнеткерлер зардап шегеді.
ІІМ деректері бойынша 2022 жылы Екінші деңгейдегі банктерде 6,6 млрд. теңге сомасына әлеуетті алаяқтық операциялар бойынша ресімделген кредиттер фактісі бойынша жеке тұлғалардан 5 814 өтініш және МҚҰ-да 342 млн. теңге сомасына 619 өтініш тіркелді, ал 2023 жылы Екінші деңгейдегі банктерде 7,5 млрд. теңге сомасына 6 246 өтініш тіркелді. МҚҰ-да 255 млн. теңге сомасына 451 өтініш бар.
Бұл залал біздің азаматтарымызға ғана емес, сонымен қатар Ішкі істер органдарының және АРРФР-дағы уәкілетті органның беделіне де әсер етті.
Трибунадан біз тек жағдайды өзгерту керек деп айтамыз, бірақ іс жүзінде киберқылмыс бөлігіндегі жағдай тек нашарлайды.
Осыған байланысты Бас прокуратураға мыналар ұсынылады:
1. Полиция қызметкерлері мен оларға жетекшілік ететін прокуратура қызметкерлерінің өткізген іс-шараларының сапасы тұрғысынан алаяқтар несие ресімдеген барлық тоқтатылған қылмыстық істерге құқықтық талдау жүргізу.
2. Жүргізілген құқықтық талдау қорытындылары бойынша ҚР ІІМ және ЖРРФ - мен бірлесіп, жария етуді арттыру мақсатында, оның ішінде Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне өзгерістер енгізе отырып іске асырылуы қажет іс-шаралар туралы ақпарат ұсынылсын.
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігіне мыналар ұсынылады:
1. Интернет-алаяқтықпен және ресімделген алаяқтық жолдармен кредиттерді ресімдеумен байланысты арыздарды қабылдау және істердің ашылуы жөніндегі статистиканы тұрақты негізде жария ету;
2. Кредиттер беру кезінде алаяқтық фактілері анықталған кезде қаржы институтын Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне қажетті өзгерістер енгізе отырып, жеке тұлғамен тең дәрежеде ынтымақты жәбірленуші тарап деп тану туралы мәселені ЖРҚБ-мен бірлесіп қарау;
3. Сондай-ақ суицидтің экономикалық себебі (банкроттық және борыштар) болған кезде тергеу органдарын өз-өзіне қол жұмсау фактілерін анықтау мақсатында кредитордан телефон арқылы сөйлесулердің жазбаларын сұратуға және қаза тапқан адамның кредитор өкілдерімен сөйлесулерін тыңдауға міндеттеуге.
Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне мыналар ұсынылады:
1. Қазақстан Республикасының цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігіне қаржы институттары мен коллекторлық агенттіктерге тіркелген барлық нөмірлерді ұсыну және Азаматтарға қоңырау шалу кезінде мемлекеттік және уәкілетті органдардың, сондай-ақ қаржы институттары мен коллекторлық агенттіктердің барлық нөмірлерін ұялы телефондарда айқындау жөніндегі мәселені бірлесіп пысықтау.
2. ІІМ және екінші деңгейдегі банктер мен микроқаржы ұйымдарының өкілдерімен бірлесіп, несиелерді алаяқтық жолмен ресімдеу саласындағы қылмыстардың көрсеткіштерін төмендету және олардың ашылуын арттыру мәселесі бойынша тұрақты негізде жұмыс жүргізу.3. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен бірлесіп алаяқтық операциялардың белгілері бар азаматтардың шоттарын бұғаттау жөніндегі мәселені пысықтау.
Депутаттар
Е. Стамбеков
Г. Танашева
И. Смирнова
