• «Интернет-алаяқтықпен» күресу үшін Ішкі істер министрлігі жаңа әдістер мен тәсілдерді енгізе отырып, шаралар қабылдауды жалғастыруда, мысалы::
• ЦДИАӨМ және ұялы байланыс операторларымен бірлесіп әзірленген жалған нөмірлерден «шетелдік» қоңырауларға тосқауыл қою тетігінің нәтижесінде «шетелдік алаяқтардың» Қазақстан азаматтарына өздерінің қылмыстық мақсаттарын жүзеге асыруға бағытталған 44 миллион әрекетінің жолы кесілді. 

Қабылданған шаралардың нәтижесінде 2023 жылдың қорытындысы бойынша ең көп таралған екі тәсілмен жасалатын интернет-алаяқтықтардың саны 31% - ға азайды(2022 жылы 6471-ден 2023 жылы 4460-қа дейін), бұл кезде қылмыскерлер:

- «банктер мен құқық қорғау органдарының қызметкерлері ұсынады», содан кейін олар қауіпсіз шотқа ақша алу сылтауымен ақшаларын иемденеді;

           -      мобильді құрылғыға қашықтан қолжеткізеді және онлайн-қарыздарды ресімдейді.

Ауыр және аса ауыр санатқа жататын тіркелген интернет-алаяқтықтардың саны да 18 % - ға азайды (2717-ден 2230-ға дейін).

           Телефон алаяқтығымен күресудің жаңа әдістерін енгізу жалғасуда. 2023 жылғы қарашада ІІМ бастамасы бойынша «Қазақтелеком» АҚ-мен өзара іс-қимыл жасай отырып, шетелден Қазақстанның қалалық байланыс желілеріне келіп түсетін алаяқтық белгілері бар қоңырауларды тану және бұғаттау тетігісын алды. Жүйемен 300 мыңнан астам ұқсас қоңыраулар бұғатталған (тәулігіне орта есеппен 8,5 мың). 

           Алаяқтыққа қарсы ісқимылдың тиімділігін арттыру бойынша басқа да шаралар пысықтау сатысында тұр.

• 2023 жылғы шілдеден бастап елордада сынақтан өткен пилоттық жобадан кейін барлық өңірлерде «CyberPol» бөлімшелері құрылды.

           Бұл жедел қызметкерлерден, тергеушілерден және криминалистерден тұратын мамандандырылған топтар. ІІМ Алматы академиясының Ашық «мамандарды даярлау жөніндегі Кибер-орталық» базасында біліктілікті арттыру жүргізіледі.

           Сонымен қатар, олардың кәсіби деңгейін арттыру және тұрақты кеңес беру үшін тәжірибелі қызметкерлер тартылады IT салалары (Кибершабуылдарды талдау және тергеу орталығы, "Қаздрим Спешиал Систем" холдингі және т.б.).

           Аталған бөлімшелердің қызметкерлері банктермен және ұялы байланыс операторларымен тікелей өзара іс-қимыл жасайды, бұл жәбірленушілер полицияға уақтылы жүгінген жағдайда, оларды елден тыс жерге шығару сатысында ақшаны жоғалту тәуекелдерін азайтуға мүмкіндік береді.  

           Қабылданған шаралардың нәтижесінде азаматтарға 850 млн. теңге өтелді. 2023 жылы барлығы 3,7 мыңнан астам осындай қылмыс ашылды (а.ж. қаңтар айында - 222). Қабылданған шаралармен 1891 адам ұсталды және қылмыстық жауапкершілікке тартылды, оның ішінде 460 адам екі және одан да көп адамға қатысты алаяқтық жасағаны үшін әшкереленді, олар 2,3 мың алаяқтық жасады.

           1 мыңнан астам "дроптар" орнатылды, олар ақшалай сыйақы үшін ұрланған қаражатты қолма-қол ақшаға айналдырды және ұйымдастырушыларға аударды. Олардың әрқайсысына процестік бағалау беріледі (оларды қылмыстық жауапкершілікке тарту проблемалары туралы төменде: интернет-алаяқтық жасаудың себептері мен шарттары бөлімінде егжей-тегжейлі көрсетілген).

           Құқыққа қайшы мазмұнды анықтау үшін интернет-кеңістіктің мониторингі тұрақты негізде жүзеге асырылады. Нәтижесінде, 2023 жылы 23 228 күдікті шетелдік интернет-ресурстар анықталды, олар туралы мәліметтер уәкілетті органдарға берілді.

           ІІМ-мен қатар 4 мың түрлі сайттар мен сілтемелер, соның ішінде алаяқтық және қаржы пирамидалары белгілері бұғатталды.

           Анықтама үшін: ағымдағы жылы заңсыз мазмұны бар 2517 шетелдік интернет-ресурстар анықталды, оның ішінде қаржы пирамидасы мен басқа да алаяқтық ұйымдардың белгілері 1,5 мың.бар.

           Сонымен қатар, заңсыз ақпарат орналастырылған ірі интернет-сайттар мен хостингтердің әкімшілері бұғаттау себептерін (алаяқтық және т.б.) көрсете отырып, пайдаланушылардың шағымдарын белсенді түрде қарайды.

           Осыған байланысты, ақпараттық кеңістікті тиімді қорғауды құру үшін танымал мессенджерлерде («WhatsApp», «Telegram», «Instagram» және т.б.) «cyberbot» арнайы топтары құрылды, оларға орталық аппараттың, полиция департаменттерінің, ІІМ Академияларының қызметкерлері мен еріктілер кіреді.

           Топтардың жұмыс принципі әлеуметтік желілерде, мессенджерлерде және т.б. фишингтік сілтемелерді (алаяқтық жарнамалар және т.б.) анықтау болып табылады. Сілтемелерді бұғаттауға көптеген шағымдардың болуы ықтималдығын арттырады.

           Бір айдың ішінде әкімшілер 300-ден астам алаяқтық ресурстарды алып тастады.

           Алаяқтық хабарландыруларды анықтау үшін ірі халықаралық және отандық компаниялармен (Тик-Ток, Яндекс, Индрайвер, Колеса, Крыша, Каспий, Маркет.КЗ маркеті және т.б.) өзара іс-қимыл туралы уағдаластыққа қолжеткізілді, бұл оларды көрсетілген ресурстарда іздеуді жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

• Халықаралық ынтымақтастықты нығайту бойынша шаралар қабылдануда, оның ішінде ТМД елдерінің құқық қорғау органдарымен өзара ісқимыл.

           Еуропа Кеңесінің компьютерлік қылмыстар туралы Конвенциясына қосылуға шақыру алғаннан кейін Қазақстан бақылаушы ел мәртебесіне ие болды. Бұл Конвенция шеңберінде өткізілетін барлық халықаралық іс-шараларға қатысуға мүмкіндік береді.

           Ратификацияланғаннан кейін Қазақстан оның толық қанды мүшесі болады және 69 елмен халықаралық өзара іс-қимыл бөлігінде өз мүмкіндіктерін кеңейтеді.  

Әлеуетті сатып алушылар жолдайтын сілтемелер бойынша (дербесдеректерді, карта  нөмірлерін алуға бағытталған фишингтік сілтемелер) өтуге тыйым салуға қатысты олар хабарландыруларды орналастырған кезде пайдаланушыларға ескертуді ұйымдастыру;

           2.Банктің мобильді қосымшалардың маркетплейстерін пайдалана отырып алаяқтық жасаған кезде қылмыстық элемент жеке кәсіпкерлердің кабинеттерін белсенді пайдаланады. Мысалы, ағымдағы жылғы 300-ге жуық алаяқтық ЖК жеке кабинеттерін пайдалану арқылы жасалды.

           Әдетте, олардың иелері бөгде адамдарға қолданыста жоқ жеке кабинеттерін және банк шоттарын басқаруды жалға береді.

           Осыған байланысты заңды тұлғалар және жеке кәсіпкерлердің банктік шоттарын пайдалану тәуекелдерін барынша азайту мәселесін екінші деңгейдегі банктермен пысықтау қажет:

           - операцияларды орындау кезінде биометриялық сәйкестендіру (ақшааудару, алу) сияқты қосымша шараларды қолдану;

           - кәсіпкерлердің банктік қосымшаларда өздерінің жеке кабинеттерін үшінші тұлғаларға бергені үшін жауапкершілігін енгізу.

           3. Ұрланған ақшаны немесе «дроптар» деп аталатын ақшаны алуға көмектесетін адамдарды жауапкершілікке тарту мәселесі өзекті болып қала береді. Әдетте, олар сыйақы үшін банктік карталарын бөгде адамдарға береді немесе өздері карталарына ақша алады және оларды алаяқтар көрсеткен шоттарға аударады. Кейіннен олар арқылы шетелдік шоттарға немесе криптовалютаға үлкен ақша алынады.

           Сотқа дейінгі тергеп-тексеру шеңберінде қолма-қол ақшаны алуды ұйымдастыруға қатысы бар тұлғалар анықталады, т.б. «дроптарды» іздеу, банк карталарын, абоненттік нөмірлерді жинау. Мұндай тұлғалар Қылмыстық кодекстің 190-бабы (алаяқтық) бойынша жауапкершілікке тартылады. Сонымен қатар, белгіленген 1 мыңнан астам күдіктінің 114 ғана жауапқа тартылған, қалған 90% куәгер мәртебесіне ие.

           Сотқа дейінгі тергеп-тексеру шеңберінде қолма-қол ақшаны ұйымдастырумен, яғни «дроптарды» іздеумен, банк карточкаларын, абоненттік нөмірлерді жинаумен айналысатын адамдар белгіленеді. Мұндай адамдар Қылмыстық кодекстің 190-бабы (алаяқтық) бойынша жауапқа тартылады. 1891 күдікті жауапқа тартылды.

           Сондай-ақ, бұл адамдардың барлығы ұрланған ақшаның белгілі бір пайызын ғана алады, ал олардың негізгі бөлігі осындай схемаларды ұйымдастырушылардың шоттарына шығарылады.

           Банк карталары және абоненттік нөмірлерді бөгде адамдарға бергені үшін жауапкершілікті белгілеу алдын алу шарасы болып табылады және ұрланған ақшаны қолма-қол ақшаға айналдырудың заңсыз схемаларына тартылған қазақстандықтардың санын едәуір қысқартады деп есептеледі.

           Анықтама: бұған дейін бұл шара «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне кредит беру кезінде тәуекелдерді азайту және қарыз алушылардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы шеңберінде пысықталған болатын. Алайда, кейінненҮкімет қолдамады.

           4. Қабылданған шаралармен ұялы байланыс операторлары ауыстырылатын нөмірлерді қолдана отырып, шетелдік қоңырауларды бұғаттайды. Алайда, алаяқтар осы жүйені айналып өтіп, телефон трафигін Интернетке айналдыру үшін SIP-телефония, сондай-ақ ЅІМ-бокс арқылы қоңырауларды қолдана бастады. Осылайша, ағымдағы жылда 288 қылмыс жасалды.

           Осыған байланысты оны бағыттаудың белгіленген тәртібін өзгерту, оның ішінде шақыру шын өмірді заңсыз өзгерту арқылы және заңсыз трафикті құру үшін жауапкершілікті заңнамалық тұрғыдан бекіту қажет.

           Бұдан басқа, осы уақытқа дейін интернет-телефония арқылы байланыс қызметтерін ұсынумен байланысты қызмет заң жүзінде реттелмеген. Бұл ретте мұндай қызметпен айналысатын адамдар байланыс саласындағы заңнаманың қолданысына жатпайды. Бұл оларға берілген интернет-байланыстар туралы деректерді сақтамай(лог-файлдар, электрондық журнал) байланыс қызметтерін көрсету ережелерін сақтамай, өз қызметтерін бақылаусыз ұсынуға мүмкіндік береді (Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің м.а. 2015 жылғы 24 ақпандағы № 171 бұйрығымен бекітілген.),

           5. Ұялы байланыстың абоненттік құрылғыларын тіркеу қағидаларын бұза отырып (Ақпарат және коммуникациялар министрінің 23.05.2018 ж. №226 бұйрығымен бекітілген) дистрибьюторлар мен дилерлерге(«Сотакс» ЖШС, «Райских Ю. В.» ЖК, «Яиков Д. С.» ЖК немесе «Communication Assistent» ЖК және т.б.) ұялы операторлардың абоненттік нөмірлерін тіркеу фактілері орын алуда, бұл абоненттік нөмірдің нақты пайдаланушысын орнатуды қиындатады.

           Осыған байланыстыуәкілетті орган (ЦДИАӨМ) дистрибьюторлар мен дилерлерге абоненттік нөмірлерді тіркеуді жоя отырып, қолданыстағы бұйрықтың талаптарын сақтауға бағытталған шаралар кешенін қабылдауы қажет. Дистрибьюторлар мен дилерлерге абоненттік нөмірлерді тіркегені үшін байланыс операторларына («Кселл» АҚ, «Кар-Тел» ЖШС, «Мобайл Телеком-Сервис» ЖШС) қатысты Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу қажет болған жағдайларда.

           6. Айта кету керек, қылмыс жасаудың алғы шарттары азаматтардың жеке деректерінің алаяқтардың қолына өтуі болып табылады. Белгілі бір платформаларда (интернет-дүкендер, такси қызметтері және т.б.) тіркелетін азаматтар онда жеке деректерін, телефон нөмірлерін, тұрғылықты жерін, банк картасының нөмірлерін және басқа да мәліметтерін қалдырады. Барлық ұйымдарда тиісті деңгейде ақпараттық қауіпсіздік қамтамасыз етілмейді, бұл арнайы хакерлік бағдарламаларды пайдаланатын алаяқтарға өздерінің деректер базасын бұзып, жеке деректерін иемденуге мүмкіндік береді.

           Осыған байланысты уәкілетті орган оларды жинау, өңдеу және сақтау тәртібіне бақылауды күшейтуі қажет.

           7. Интернет-алаяқтыққа қарсы іс-қимылдың маңызды аспектісі құқықтық және қаржылық сауаттылықты арттыру бойынша халықпен кең түсіндіру жұмыстарын жүргізу, интернет-алаяқтық түрлері, оларды жасау тәсілдері және тиісті сақтық шаралары туралы хабардар ету болып табылады.   

           Ол үшін уәкілетті мемлекеттік органдар ескерту сипатындағы жаңалықтар сайттарында, әлеуметтік желілерде және мақсатты жарнама (қалқымалытерезе) мессенджерлерінде іске қосу мәселесін пысықтауы қажет.